«Մարդիկ ինչ-որ ինքնահիպնոսի մեջ են, և նրանց հարկավոր է արթնանալ»

«Մոսկվայի տուն» մշակութային կենտրոնում օրերս տեղի ունեցավ «Գյուրջիևի կոդը» վավերագրական ֆիլմի պրեմիերան: Ֆիլմի հեղինակ և ռեժիսոր ՆԻԿՈԼԱՅ ԴԱՎԹՅԱՆԸ ֆիլմն իբրև արվեստի գործ դիտել խորհուրդ չտվեց, խուսափեց նաև հանրամատչելի բնորոշումից: Հարց է առաջանում` ի՞նչ է նկարահանել ռեժիսորը, ինչի՞ համար է այս ամենը: Ըստ Գյուրջիևի` մարդիկ ինչ-որ ինքնահիպնոսի մեջ են, և նրանց հարկավոր է արթնանալ: Ահա այս միտքն է հավանել ռեժիսորը և սկսել է ուսումնասիրել Գյուրջիևին: Ապա հանգել է այն մտքին, որ Գյուրջիևը անհրաժեշտ է մեր հասարակությանը: «Եթե ֆիլմից հետո ինչ-որ մեկը ցանկանա ձեռքը վերցնել Գյուրջիևի գիրքը, կարդալ ու ծանոթանալ նրա տեսությանը, ես իմ առաքելությունը կարող եմ համարել կատարված: Իհարկե, նրա տեսությունը մեկ ֆիլմով ներկայացնել չես կարող: Ոչ թե մեկ, երկու, այլ աներևակայելի թվով ֆիլմեր են անհրաժեշտ դրա համար»: Ռեժիսորը փորձել է ներկայացնել փոքր դետալներ, որոնց մասին, ըստ նրա, պետք է խոսել, մտածել: Խոստովանում է, որ այս ֆիլմից հետո սկսել է կյանքին այլ կերպ նայել:
Գրող, կինոսցենարիստ ՎԱՀՐԱՄ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ «Իրատես de facto»-ի հետ զրույցում ասաց, որ սպասում էր ավելի շատ Գյուրջիևի մասին ֆիլմի, քան նրա տեսության. «Որովհետև շատ առեղծվածային են Գյուրջիևի կերպարը և ազդեցությունը: Բայց ուրախ եմ, որ մեր հայրենակցի մասին ֆիլմ կա այսօր: Մանավանդ, ինձ ավելի մոտ հայրենակից է: Ես գյումրեցի եմ»: Զրուցակիցս նշեց, որ համացանցը հեղեղված է Գյուրջիևի մասին ինֆորմացիայով: «Խորհրդային Միության փլուզումից հետո թաքնագիտության մասին մեծ թվով գրականություն է հրատարակվել, իհարկե, ռուսերեն: Հայերեն քիչ նյութ կա, մեր հեռուստադիտողին, հանրությանը քիչ բան է ասվել այս մասին: Սա ինձ ծանոթ առաջին ֆիլմն էր Գյուրջիևի մասին»:
Ֆիլմի ռեժիսորը հաստատում է, որ «Գյուրջիևի կոդը» կենսագրական բնույթ չունի, թեև որոշ վկայություններ Գյուրջիևի մասին այն տալիս է: Ֆիլմն ավելի շուտ մեր հայրենակցի փիլիսոփայական ուսմունքի մասին է, որը նա անվանում էր «Մարդու ներդաշնակ զարգացման չորրորդ ուղի» կամ «Ներքին զարգացման համակարգ»:
Կարծում եմ, Գյուրջիևի հետ (նաև ռեժիսորի) կարող ես համաձայնել կամ չհամաձայնել, սակայն էկրանին ակնհայտորեն դիտարժան ֆիլմ էր: Առեղծվածն ու թաքնագիտությունը զուգորդվում են մեզ ծանոթ իրականությանն ու քաղաքային քրոնիկային: Բարձրացվող հարցերը, թվում է, ունեն որոշակի պատասխան: Պատասխանները նոր հարցեր են ենթադրում:
Միստիկ փիլիսոփա, մոգ, պարի ուսուցիչ, կոմպոզիտոր, ճանապարհորդ, գրող Գեորգի Գյուրջիևը ծնվել է Ալեքսանդրապոլում, Տիխայա փողոցի թիվ 35 տանը: Ասում են` նա ծնվել է լայն բացած աչքերով, անձայն, անճիչ: Ծննդյան ճշգրիտ թվականը հայտնի չէ. ոմանք ասում են` 1866, ոմանք` 1872, ոմանք էլ`1877: Ասում են` նրան աշակերտել են Հիտլերն ու Ստալինը: Ասում են նաև, որ մահվանից րոպեներ առաջ նա ասել է. «Որևէ մեկը որևէ հարց ունի՞: Թե չէ, ես գնում եմ»: Կա նաև այլ վարկած, որը և ներկայացված է ֆիլմում: «Ես թողեցի ձեզ մի սարսափելի խառնաշփոթի մեջ». սրանք են վերջին խոսքերը, որ միստիկ փիլիսոփան ասել է մահից առաջ:
Հավելենք, որ «Գյուրջիևի կոդը» ֆիլմը ռուսերեն է, հայ հանդիսատեսի դատին կհանձնվի նաև հայերեն տարբերակը:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ